„Sługa Narodu” to bijący rekordy popularności ukraiński serial opowiadający o nauczycielu, który w niezwykły sposób zostaje prezydentem Ukrainy. Główną rolę odgrywa w nim aktor Wołodymyr Zełenski. Nigdy wcześniej nie zajmował się polityką, a opinia publiczna zna go jedynie z aktorskich i reżyserskich popisów. Niespodziewanie postanowił kandydować w wyborach prezydenckich i jak na razie sondaże są dla Zełenskiego bardzo łaskawe, dając mu nawet blisko 23% poparcia.
Autor: Michał Denys
W sondażach Zełenski pokonuje zarówno urzędującego prezydenta Petra Poroszenkę, jak i byłą premier Julię Tymoszenko. Czy serial stanie się rzeczywistością, a popularny aktor i komik zostanie prezydentem dużego wschodnio-europejskiego kraju? Kim jest niezwykle charyzmatyczna i oryginalna osoba Zełenskiego i czy rzeczywiście ma szansę odwrócić do góry nogami scenę polityczną Ukrainy?
Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski na stałe mieszka w Szwajcarii i jest gwiazdą kanału 1+1 należącego do oligarchy Ihora Kołomojskiego. Z zawodu Wołodymyr jest aktorem, lubującym się szczególnie w rolach komediowych. Swoją kandydaturę potwierdził w noworoczną noc, pojawiając się w krótkim wystąpieniu w kanale telewizyjnym Kołomojskiego. Co ciekawe, jeszcze przed oficjalnym potwierdzeniem kandydatury cieszył się wysokim poparciem w sondażach, a dla wielu Ukraińców jest „powiewem świeżości” w mocno hermetycznej polityce kraju.
Zełeński politykiem
Warto wspomnieć, że w marcu 2018 roku sąd w Kijowie zarejestrował partię o nazwie „Sługa Narodu”, która powstała na kanwie popularności serialu, w którym Zełenski występuje. Szefem partii został kierownik studia filmowego Kwartał 95, Iwan Bakanow. Nie można przy tym nie wspomnieć, że jednym z reżyserów studia jest nie kto inny jak kandydat w wyborach prezydenckich – Zełenski.
Na kilka dni przed ogłoszeniem swojej kandydatury Wołodymyr opowiedział o swoich planach politycznych, jak również o tym co długo pozostawało zagadką, czyli o swoich poglądach i scenariuszach zmian jakie przy jego udziale mają zostać wdrożone na Ukrainie. Z wywiadu udzielonego publicyście, Dmytrowi Hordonowi, dowiedzieliśmy się, że Zełenski chce walczyć z biurokracją i korupcją, stworzyć koncepcję: taniego, równiejszego dla wszystkich obywateli państwa. Zełenski czuje się patriotą i zamierza walczyć o powrót Krymu do macierzy, by to osiągnąć chce dalej modernizować armię. Aktor jest otwarty także na dialog z Rosją, jak również widzi przyszłość Ukrainy w Unii Europejskiej, jednak tylko i wyłącznie na partnerskich zasadach. Co wyróżnia go na tle innych kandydatów to fakt, że nie chce być politykiem o typowo wschodniej, wręcz autorytarnej postawie, tylko zamierza być prostym przywódcą wybranym przez społeczeństwo, które domaga się radykalnych zmian i nowej bardziej zachodniej drogi dla swojego kraju. Jego zdaniem partia: „Sługa Narodu” będzie rozbudowywana, a jej przywódcami mają być politycy z różnych ukraińskich miast na zasadzie swoistej „platformy społecznej”. Zełenski często powtarza także, że wieloletnie doświadczenie w tworzeniu „satyry politycznej” pozwoliło mu lepiej zrozumieć problem polityki ukraińskiej od środka, co ułatwi mu proces reformowania państwa.
Młody Zełenski
Zełenski urodził się 25 stycznia 1978 r. w Krzywym Rogu. Jego rodzice byli z pochodzenia Żydami i wychowywali młodego Wołodomyra w duchu wiary. Rodzina Zełenskiego miała charakter inteligencki, a rodzice zajmowali wysokie stanowiska naukowe, jak również prowadzili działalność naukową. Młody Zełenski dużo podróżował wraz z rodzicami, wszystko to w związku z karierą naukową jego ojca i dzięki temu miał okazję mieszkać przez kilka lat w Mongolii. Zełenski w przeciwieństwie do rodziców nie traktował nauki bardzo poważnie, a swoje zainteresowania kierował w stronę kabaretu i aktorstwa. Mimo artystycznych pasji, studiował prawo na wydziale Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Ekonomicznego, jednak nie miał okazji pracować w roli prawnika.
Wołodymyr na estradzie – Kwartał 95
Zełenski swoją przygodę z grupami kabaretowymi zaczął już w szkole średniej, startując w licznych konkursach, w których zdobył szereg nagród. W czasie studiów został członkiem ukraińskiej grupy „Zaporoże – Krzywy Róg – Tranzyt”, która to święciła triumfy w rosyjskim kabaretowo-humorystycznym show emitowanym w kanale pierwszym rosyjskiej telewizji. Jego grupa w 1997 roku zwyciężyła program KWN Major League, a Wołodymyr stawał się coraz bardziej rozpoznawalną gwiazdą telewizji zarówno w Rosji, jak i na Ukrainie. Ten sam rok był przełomowy w jego życiu, ponieważ udało mu się założyć grupę Kwartał 95, która stała się telewizyjnym przebojem, a on przez lata jako jej lider mógł występować w krajach byłego ZSRR. Z czasem grupa zaczęła produkować programy telewizyjne dla kanału 1+1, a Zełenski stał się najbardziej rozpoznawalnym komikiem na Ukrainie. Z czasem pojawiały się nowe zlecenia dla konkurencyjnych stacji telewizyjnych, a Kwartał 95 stał się silnym graczem na rynku producentów programów rozrywkowych.
W 2006 roku z racji swojej popularności Zełenski wystąpił w ukraińskiej edycji „Tańca z Gwiazdami” i stał się silnie rozpoznawalnym celebrytą na Ukrainie. W kolejnych latach pojawiał się wysyp propozycji ról serialowych i filmowych, z których Wołodymyr chętnie korzystał. Zagrał m.in. w filmie „Miłośc w wielkim mieście” (2008) czy w remaku hitu z czasów ZSRR „Office Romance. Our Time”(2011). Jego umiejętności z zakresu zarządzania pozwoliły mu także na objęcie posady członka zarządu i producenta w kanale telewizyjnym „Inter” (2010-2012).
Z polityką miał jednak niewiele wspólnego, może za wyjątkiem świetnych parodii byłych głów państwa ukraińskiego Wiktora Juszczenki, Wiktora Janukowycza czy obecnego prezydenta Petra Poroszenki. Wyśmiewał polityków, kpił z nich, pokazywał obłudę, a z czasem wątków politycznych w jego występach było coraz więcej. Co ciekawe, Zełenski do 2018 r. nie występował w rolach, w których mówił po ukraińsku. Przyznał, że języka ukraińskiego zaczął uczyć się dopiero na początku 2017 roku.
Polecamy: „Dokąd podąża Ukraina?” – komentarz dr. Tomasza Lachowskiego dla cyklu Komentarze UŁ
Pieniądze dla armii
Sporym echem, szczególnie w ukraińskich mediach, odbiła się sprawa przekazania miliona hrywien przez Zełenskiego na pomoc ukraińskim żołnierzom walczącym na Donbasie. Jak wspominał w wywiadach, Zełenski jako ukraiński patriota poczuł się w obowiązku wesprzeć armię ukraińską, która wciąż pozostaje silnie niedofinansowana. Jego studio filmowe Kwartał 95 przez cały okres intensywnych walk na Donbasie silnie wspierało materialnie ukraińskich żołnierzy, jak również przeznaczyło środki na pomoc rodzinom zabitych sołdatów i rekonwalescencję rannych.
Kilka razy Wołodymyr wspomniał także, że gdyby zaistniała taka potrzeba sam chętnie stawi się do walk przeciwko okupantowi ukraińskich ziem. Cała sytuacja nie wpłynęła jednak korzystnie na interesy Zełenskiego, które były prowadzone w Rosji. Wielu polityków rosyjskich i ludzi show-biznesu domagało się bojkotu jego osoby w rodzimych mediach. Wielokrotnie po 2014 roku odmawiał występów na terenie Rosji i prowadził zażarte dyskusje z kolegami aktorami z Rosji, którzy wspierali aneksje Krymu. Były to pierwsze publiczne sytuacje, w których komik aktywniej włączył się w ukraińską politykę. Mimo to, kiedy ukraińskie Ministerstwo Kultury zaproponowało zakaz występów artystycznych dla aktorów z Rosji na terenie całego kraju, Zełenski silnie protestował, żądając zaprzestania mieszania kultury i sztuki z polityką. Warto też wspomnieć o tym, że komik z roku na rok zmniejszał częstotliwość współpracy z rosyjskimi podmiotami, finalnie wygaszając ją całkowicie.
„Sługa Narodu” serialem i partią
W 2015 roku Zełenski stał się niekwestionowaną gwiazdą serialu „Sługa Narodu”. Serial wyprodukował jeden z kanałów telewizyjnych na Ukrainie i w kilka tygodni od premiery stał się dużym hitem. Fabuła serialu skupia się na historii nauczyciela, nieoczekiwanie wygrywającego wybory prezydenckie, gdyż jego spot, w którym krytykował skorumpowaną władzę, stał się internetowym hitem. Teraz jednak bohater będzie sam musiał zmierzyć się z armią skorumpowanych urzędników oraz doradców. Jak dotychczas wyprodukowano dwa sezony produkcji, a w planach są kolejne. Polscy widzowie od listopada zeszłego roku również mogli zapoznać się z produkcja w rodzimej telewizji.
Na fali popularności produkcji, w marcu 2018 roku zarejestrowana została partia polityczna o tej samej nazwie. Jej liderami zostali szefowie studia Kwartał, 95 a jej ważnym członkiem stał się Zelenski. Komik już ponad pięć lat temu angażując się i wspierając Euromajdan pokazał, że w przyszłości może zwrócić się ku polityce, a członkostwo i budowa nowej antyestablishmentowej partii politycznej były pierwszym etapem w jego drodze na szczyt. W połowie lutego pojawiły się pierwsze badania [KMIS/KIIS] w zakresie poparcia dla ukraińskich partii politycznych na rok 2019, po raz pierwszy notowana była w nich partia Sługa Narodu i, co zaskakujące, osiągnęła najwyższy wynik 24,6%, wyprzedzając Batkwiszczynę Julii Tymoszenko (18%).
Kandydat na prezydenta
Już przed oficjalnym ogłoszeniem swojej kandydatury w noc sylwestrową, sondaże dawały aktorowi prowadzenie w wyścigu o fotel prezydenta Ukrainy. Zełenski uzyskuje wysokie poparcie we wszystkich regionach Ukrainy, oprócz trzech obwodów galicyjskich, a także zakarpackiego, winnickiego i chmielnickiego. Najwięcej zwolenników (od 15 do 20%) ma w regionach południowych (obwody mikołajowski, odeski, chersoński), części centralnych (obwód kijowski, żytomierski) i wschodnich (dnipropetrowskim, charkowskim i donieckim), a także na Wołyniu (15% w obwodzie wołyńskim i równieńskim).
Jego wystąpienie telewizyjne z nocy sylwestrowej, emitowane dokładnie w tym samym czasie co telewizyjne orędzie prezydenta Petra Poroszenki, pokazało, że w polityce ukraińskiej pojawia się nowa jakość, a z pewnością świeżość. By wygrać wybory prezydenckie potrzebne są zarówno pieniądze, popularność, jak i wsparcie mediów. Wydaje się, że kandydat Zełenski posiada wszystkie potrzebne elementy układanki. Co więcej zagłosuje na niego spora część Ukraińców zawiedziona nieskuteczną polityką Petra Poroszenki, jak również znudzeni kolejnym powrotem do polityki Julii Tymoszenko. Zagłosują na niego młodzi, którzy chcą zachodniego stylu życia, nie idąc przy okazji na otwarty konflikt z Rosją.
Jego ogromną siłą jej świeżość, jak również popularność zbudowana na realnej pracy bez zbędnych skandali i wpadek. Mając wsparcie jednego z bogatszych oligarchów Ihora Kołomojskiego może liczyć na spektakularną kampanię, która ma zauroczyć wyborców. Zełenski jako charyzmatyczny showman może przyciągnąć do siebie czymś innym niż program polityczny, którego zwyczajnie może nie mieć. Ma szansę porzucić retorykę strachu przed Rosją, która pojawia się w ukraińskiej polityce od lat, a zbudować narrację skutecznej poprawy gospodarczej, walcząc z korupcją i pokazując, że jest tylko „zwykłym Ukraińcem” a nie częścią zabetonowanej sceny politycznej, która nie zmienia się mimo wszelkich prób. Budowa nowej, bardziej społecznej partii, która kojarzy się opinii publicznej z przyjemnym serialem może wyjść mu na dobre, tym bardziej że wcześniej nikt czegoś podobnego nie stworzył. Jego wcześniejsza niepewność co do startu w wyborach miała prawdopodobnie wysondować, czy naród ukraiński gotowy jest na coś tak unikalnego: jak komik, który został prezydentem w serialu, a za chwilę może zostać nim naprawdę w tak trudnych dla Ukrainy czasach.
W dużym uproszczeniu kandydaturę aktora opisuje wpis, który aktor umieścił w swoich mediach społecznościowych:
„Wierzę, że mogę zmienić państwo tylko z tobą. Nie stój z boku. Przyłączaj się do mojej ekipy. Nieważna jest płeć, religia, wykształcenie czy język, którym się posługujesz. Ważne, że nigdy nie byłeś w polityce”
` Wołodymyr Zełenski”
Michał Denys jest autorem i publicystą Obserwatora Międzynarodowego, absolwent Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego.