Patriotyzm w komiksie: „Inka” Pauliny Królikowskiej i Daniela Bauma [RECENZJA]

Rok 2016 przyniósł wydanie komiksu pt.: „INKA”, autorstwa Pauliny Królikowskiej i Daniela Bauma, przez Muzeum Wojska w Białymstoku. Ściśle związana z komiksem jest także wystawa „Zachowaliśmy się jak trzeba. 5 i 6 Brygada Wileńska AK na Podlasiu 1944 – 1952”, która zagościła w białostockim muzeum 28 sierpnia.

inka_okladka

PRL. Lata 70. Typowe mieszkanie z meblościanką. W jednym z pomieszczeń stoi pan domu pogrążony w lekturze książki. Niespodziewanie do pokoju wchodzi syn Edek. Podekscytowany, zaczyna opowiadać ojcu o lekcji historii, podczas której poruszony został temat walki komunistycznego wojska i milicji z Żołnierzami Wyklętymi (w opowiadaniu chłopca nazwani są „bandytami”). W podobnym tonie młody człowiek wypowiada się o sanitariuszce „Ince”, którą komuniści, niesłusznie, nazywali „krwawą”.

Następnie chłopiec opowiada o zabawie w obławę. Na koniec pyta ojca czym zajmował się w latach 1945 -1946. Ten, nieznoszącym sprzeciwu tonem, każe synowi milczeć. Po czym wyciąga z szuflady zdjęcie, na którym widnieją żołnierze majora „Łupaszki wraz ze swoją sanitariuszką. Obaj siadają na kanapie. Ojciec zaczyna opowieść o Danucie Siedzikównie – zwyczajnej dziewczynce z Podlasia. Historia „Inki” zaczyna się pewnego sierpniowego lata 1939 roku. Przyszła sanitariuszka jak i jej dwie siostry, śmiejąc się, beztrosko biegają po łące w pobliżu domu i bawią się w berka. Żadna z nich nie przeczuwa nadchodzących wydarzeń, które na zawsze zmienią ich poukładane życie…. Jak potoczą się losy Danuty i jej rodziny? Czy Edek pozna prawdę i zrozumie swój błąd w postrzeganiu Żołnierzy Wyklętych jako bandytów? Odpowiedzi na te i inne pytania udzieli  komiks pt. „INKA”

Komiks „INKA”

Premiera komiksu „INKA” miała miejsce w sali konferencyjnej Muzeum Wojska w Białymstoku w dniu 28 sierpnia 2016 roku . Jest to data nieprzypadkowa. Tego bowiem dnia, 70 lat temu, w podziemiach gdańskiego więzienia przy ulicy Kurkowej oficer UB zastrzelił sanitariuszkę 5 Brygady Wileńskiej AK Danutę Siedzikównę ps. „Inka” oraz porucznika Feliksa Selmanowicza ps. „Zagończyk”. Tego samego dnia, równo 70 lat po tragicznej śmierci, dwójka bohaterów znalazła godny spoczynek na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku przy ulicach Dąbrowskiego i Giełguda. Promocję komiksu zaszczycił swoją obecnością zastępca prezydenta Białegostoku – Rafał Rudnicki.

Tu warto wspomnieć o kilku innych inicjatywach władz stolicy Podlasia związanych z postacią bohaterskiej sanitariuszki. Rada Miasta ogłosiła rok 2016 Rokiem „INKI”. Już we lutym w Muzeum Wojska odbyła się konferencja poświęcona Danucie Siedzikównie. Do innych inicjatyw należą: wystawa w Muzeum Wojska, koncert i kampania billboardowa oraz odsłonięcie pomnika „Inki”, które nastąpi w 2017 roku. Wszystkie te inicjatywy mają na celu ukazanie postaci dzielnej sanitariuszki białostocczanom oraz podkreślenie jej związków z Podlasiem.

Na premierze komiksu nie zabrakło też dyrektora Muzeum – Roberta Sadowskiego i kilku jego podwładnych. Jako pierwszy głos zabrał zastępca Prezydenta Białegostoku – Rafał Rudnicki. Następnie autorzy komiksu – Paulina Królikowska (autorka scenariusza) oraz Daniel Baum (autor rysunków, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi na kierunku malarstwo) przybliżyli tematykę oraz genezę swojego dzieła. Obaj są artystami wysoko cenionymi w świecie polskich komiksów. Pani Paulina już wcześniej, przy współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego, napisała scenariusz do komiksu o jednej z sanitariuszek z AK, które wzięły udział w Powstaniu Warszawskim. Napisanie scenariusza do komiksu o „Ince” ułatwiły autorom dokumenty Instytutu Pamięci Narodowej oraz konsultacje z profesorami z Katedry Historii Najnowszej Polski Uniwersytetu Łódzkiego.

Autorzy komiksu, Daniel Baum i Paulina Królikowska
Autorzy komiksu, Daniel Baum i Paulina Królikowska

Komiks o bohaterskiej sanitariuszce jest zwieńczeniem pionierskiego na skalę międzynarodową projektu „Komiks Braillem” Pauliny Królikowskiej i Daniela Bauma. Autorzy, korzystając z tej formuły, wypuścili już komiksy o Powstaniu Warszawskim oraz o Stanisławie Grzesiuku – pisarzu, który spędził 5 lat w niemieckim obozie koncentracyjnym. Jednak dopiero komiks o Danucie Siedzikównie jest pierwszym albumem, który doczekał się audiodeskrypcji. Tym razem, zamiast profesjonalnych aktorów, postaciom głosu użyczyli pracownicy Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku.

Komiks o „Ince” skupia się na najważniejszych wydarzeniach z życia Danuty Siedzikówny.

Sporym wyzwaniem dla autorów było przedstawienie w możliwie uproszczony sposób wszystkich akcji zbrojnych żołnierzy „Łupaszki” przeciwko komunistom. Aby zobrazować ten wątek posłużyli się kilkoma ilustracjami oraz krótkim tekstem opisowym. Innym wyzwaniem była scena spotkania głównej bohaterki ze Stanisławem Wołonciejem „Konusem” tuż po uwolnieniu dziewczyny z konwoju więziennego. Pomiędzy dwoma planszami z „Inką” znajduje się wizerunek dowódcy oddziału z pepeszą w ręku, który pyta bohaterkę o nazwisko lub pseudonim.

Innym wyzwaniem, przed którym stanęli autorzy komiksu, było określenie początku opowieści o Ince. Pomysłów było kilka. Ostatecznie zdecydowali się na następujący wariant. Historia  rozpoczyna się w typowym peerelowskim mieszkaniu pewnej fikcyjnej rodziny. Pan domu jest pogrążony w lekturze książki. Zadumę przerywa nagłe pojawienie się jego syna. Tu autorzy, ustami chłopca, ukazują w jaki sposób w szkołach w PRL uczono o „Ince” i innych Żołnierzach Wyklętych. Syn pana domu poznaje prawdę o niezwykłej sanitariuszce i jej oddziale dzięki opowiadaniu ojca. Autorzy chcieli w ten sposób zwrócić uwagę na fakt, że PRL to nie tylko meblościanki, komedie Barei czy praca dla wszystkich. Pokazują, że był to również okres zniewolenia, a także represji wobec działaczy niepodległościowych.

A co decyduje o wyjątkowości tego komiksu? Oprócz tematyki i sposobu jej ujęcia na uwagę zasługuje forma. Wybrane plansze komiksu są kolorowe, pozostałe  zaś czarno-białe. Nie jest to często spotykany zabieg w komiksach, gdyż są one zazwyczaj albo kolorowe albo czarno-białe.

Głos na spotkaniu zabrała również Monika Marciniak. Jest ona pierwszą w Polsce autorką audiodeskrypcji do komiksu z myślą o osobach niewidomych. Było to dla niej ogromne wyzwanie, zważywszy na fakt, że nigdy wcześniej żadnego z dotychczas narysowanych komiksów nie próbowano dostosować do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzroku.

inka_spotkanie-z-konusem

Przy okazji promocji komiksu, z inicjatywy Muzeum Wojska w Białymstoku, uruchomione zostały warsztaty dla młodzieży w wieku od 11 do 18 lat w ramach projektu edukacyjnego ”INKA-PAMIĘĆ-PATRIOTYZM”. Ich głównym motorem ma być komiks dotyczący bohaterki. W ramach zajęć młodzi ludzie na własną rękę będą szukać informacji o Danucie Siedzikównie. Ponadto nauczą się samodzielnego myślenia oraz ukształtują swój światopogląd. Co więcej odpowiedzą sobie na kluczowe pytanie: czym jest patriotyzm i jak dziś można go realizować? Uczestnicy warsztatów zastanowią się nad hierarchią wartości w ich życiu oraz jakie miejsce wśród nich zajmuje troska o Ojczyznę. Będą mogli skonfrontować swoją postawę z Danutą Siedzikówną. Warsztaty potrwają do końca listopada 2016 roku.

   

Wernisaż wystawy „Zachowaliśmy się jak trzeba. 5 i 6 Brygada Wileńska AK na Podlasiu 1944 – 1952”

Niedługo potem w Sali Rycerskiej Muzeum odbył się wernisaż wystawy: „Zachowaliśmy się jak trzeba. 5 i 6 Brygada Wileńska AK na Podlasiu 1944 – 1952”. Na ekspozycji znajdują się plansze, które przedstawiają genezę oraz najważniejsze akcje 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK na Podlasiu w latach 1944 – 1952.  Ekspozycja przedstawia dzieje 5 i 6 Brygady Wileńskiej Armii Krajowej w latach 1944 – 1952 podczas działalności na terenie dzisiejszego województwa podlaskiego. W centralnej części wystawy znajdują się plansze dotyczące najsłynniejszych żołnierzy i oficerów obu tych formacji. Szczególne miejsce poświęcone jest  historii Danuty Siedzikówny 'Inki”. Na planszach, oprócz oryginalnych zdjęć ze zbiorów IPN, znajdują się stosownie dobrane rysunki z komiksu „INKA”.

Ponadto zwiedzający mogą oglądać zachowane egzemplarze broni niemieckiej i sowieckiej, którą wykorzystywali zarówno partyzanci AK jak i ich przeciwnicy. Na ekspozycji znajdują się m.in.: słynna pepesza, pistolet maszynowy PPD, radziecki granat obronny F-1, niemiecki pistolet maszynowy MP-40 (popularnie zwany Schmeisserem), niemiecki karabinek automatyczny Sturmgeverhr StG 44 (bez magazynku), pistolety Walther P38 oraz Walther PP, pistolet P08 Parabellum (słynny luger), pistolet TT (popularna tetetka), niemiecki uniwersalny karabin maszynowy MG 42, karabin samopowtarzalny Mauser 98k oraz wiele innych. Kolejnym atrybutem tej ekspozycji jest manekin w mundurze żołnierza 5 Brygady Wileńskiej AK z pistoletem maszynowym przewieszonym przez ramię. Charakterystycznym elementem jego stroju jest ryngraf z Matką Bożą Ostrobramską na prawej piersi. Kuratorem wystawy została pani Natalia Filinowicz. Jest nie tylko autorką ekspozycji, ale także historykiem i konsultantką komiksu o „Ince”.

 

Konrad Kaczmarek

absolwent Stosunków Międzynarodowych w trybie dwujęzycznym polsko-angielskim na specjalizacji Dyplomacja i Studia Międzykulturowe w Collegium Civitas. Specjalizuje się w historii techniki wojskowej i bitwach oraz działaniach oddziałów specjalnych w czasie II wojny światowej.

No Comments Yet

Comments are closed