W ramach tradycyjnego już XI Kijowskiego Forum Bezpieczeństwa, które odbyło się w dniach 12-13 kwietnia w Kijowie pod hasłem „Plan reGENERACJI dla bezpiecznej przyszłości”, czołowi politycy, dyplomaci i eksperci świata euroatlantyckiego zastawiali się nad mechanizmami, mogącymi stanowić odpowiedź na globalne oraz regionalne zagrożenia w sferze bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa informacyjnego.
Autor: Pawło Lodyn z Kijowa
Inaugurujący panel pierwszego dnia Forum odnosił się do kwestii łamania praw człowieka w następstwie rosyjskiej agresji na Ukrainę. Przewodnicząca Komitetu Rady Najwyższej Ukrainy w sprawach zagranicznych, Hanna Hopko, podkreśliła podczas swojego wystąpienia potrzebę zmian w ustawodawstwie ukraińskim w zakresie rozwiązania tego problemu oraz prześledziła związek między naruszeniami praw człowieka a ryzykiem realizacji projektu gazociągu Nord Stream 2, co tylko zwiększy możliwości Władimira Putina. Były minister spraw zagranicznych Litwy, Petras Vaitiekunas, podzielił się osobistymi wrażeniami w odniesieniu do początku procesu aneksji Krymu przez Rosję, stanowiącej bezprecedensowe naruszenie zasad prawa międzynarodowego: „Od początku działań zbrojnych mogę wskazać, że zaangażowane były specjalne jednostki rosyjskiej armii”. Dyplomata wezwał społeczność międzynarodową do pomocy Ukrainie w celu zatrzymania Putina i wprowadzenia reform w kraju nad Dnieprem. Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Kanady na Ukrainie Roman Waszczuk, odniósł się w swojej wypowiedzi do nadchodzącego spotkania G-7 w kwietniu w Toronto, gdzie po raz pierwszy z inicjatywy Kanady została zaproszona Ukraina. Waszczuk podkreślił, że dla Ukraińców ważne jest udokumentowanie i rozpowszechnianie informacji na arenie międzynarodowej o tym, co dzieje się na Krymie i Donbasie. „Nie zapominajcie, że Polska jest rzeczywistym i prawdziwym sojusznikiem Ukrainy. Bez demokratycznej Ukrainy nie będzie bezpieczeństwa w całej Europie”, – zaakcentował Nadzwyczajny i Pełnomocny Ambasador Polski na Ukrainie Jan Piekło. Wskazując na stosunki polsko-ukraińskie, polski ambasador podkreślił, że należy skupić się na jedności, mimo że Rosja jest zainteresowana naruszeniem takiej jedności i stwarzaniem problemów w stosunkach dwustronnych.
Stała przedstawicielka Stanów Zjednoczonych w NATO, Kay Bailey Hutchison, była pierwszą mówczynią w panelu na temat Partnerstwa NATO-Ukraina, podczas którego stwierdziła: „Tylko walka z korupcją, ustanowienie demokratycznych instytucji, w tym niezależnego sądownictwa i sądów antykorupcyjnych, ustanowi długoterminowe zasady zwalczania form zewnętrznej ingerencji i rozwój Ukrainy jako nowoczesnego państwa europejskiego”. Hutchinson również przybliżyła oczekiwania NATO co do przyjęcia przez Ukrainę ustawy o narodowym bezpieczeństwie i zamarkowała znaczny postęp państwa w przeprowadzeniu reform. Pracownik naukowy w Centrum Stosunków Transatlantyckich Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa, Taras Kuzio, wskazał na unikalne doświadczenie Ukrainy, pierwszego kraju, który ucierpiał od wojny hybrydowej ze strony Rosji – poczynając od wojny informacyjnej oraz cyberwojny aż do inwazji „zielonych ludzików”. Analityk przywołał ważne liczby: 60% Ukraińców popiera wejście do NATO, co jest większym poparciem niż w krajach Europy Wschodniej oraz; fakt, że Ukraina zajmuje 29. miejsce w rankingu światowych armii, co oznacza, że tylko 10 członków Sojuszu Północnoatlantyckiego jest silniejszych.
Założyciel Fundacji dobroczynnej „Open Ukraine”, były premier Ukrainy Arsenij Jaceniuk, w przemówieniu powitalnym dla uczestników Forum podkreślił negatywną globalną tendencję prowadzącą do wzmacniania reżimów dyktatorskich, odpowiedzią co do których powinno być silne przywództwo wolnego świata. Europejska demokracja znajduje się w zagrożeniu, ale jednocześnie Unia Europejska jest wartością zachodniej cywilizacji, miejscem, do którego ciągnie naród ukraiński, dlatego szef partii „Front Narodowy” wezwał europejskich partnerów do wspierania europejskich aspiracji Ukrainy, a także jej przystąpienia do NATO. Sojusz powinien być przede wszystkim systemem bezpieczeństwa światowego, a nie tylko blokiem militarnym. „Historia tak wiele zorganizowała, że nie byliśmy w stanie utrzymać naszej niezależności sto lat temu. Ale historia jest sprawiedliwa dla tych, którzy walczą. I status niepodległego państwa dzięki naszym staraniom został przywrócony”– powiedział na koniec swojego przemówienia ukraiński polityk.
Ważne oświadczenia padło z ust Prezydenta Ukrainy Petra Poroszenki. Ukraina zamierza rozwiązać wszelkie stosunki z Wspólnotą Niepodległych Państw, wychodząc z dokumentów ustanawiających WNP i zamykając przedstawicielstwa organizacji na Ukrainie. Szef państwa ukraińskiego zapowiedział również jednostronne zawieszenie niektórych postanowień traktatu o przyjaźni, współpracy i partnerstwie z Federacją Rosyjską, które dotyczą partnerstwa strategicznego, współpracy wojskowo-technicznej i współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego. „Rosja podburza, kieruje pewnego rodzaju „międzynarodowym klubem dyktatorskim”, który, podobnie jak klub szalonych samobójców, postanowił rzucić wyzwanie całemu cywilizowanemu światu”, – powiedział Petro Poroszenko.
W ramach panelu „Współpraca regionalna: zjednoczeni wspólnymi celami” premier Ukrainy Wołodymyr Hrojsman przedstawił statystykę rzeczywistości rosyjskiej agresji: ponad 22 tysiące zamachów terrorystycznych i ostrzałów, z czego ponad 8 tysięcy w Syrii i prawie 4 tysiące w Donbasie. „Totalitarny reżim rosyjski chce zmienić światowy porządek. Chcą nas zmusić, cały cywilizowany świat, do życia zgodnie z ich zasadami. Chcą siać panikę i strach” – powiedział szef ukraińskiego rządu. Premier Litwy Saulius Skvernelis podzielił się zaś swoimi wrażeniami z wizyty w Аwdijiwce, w strefie bojowych działań, wskazując na znaczenie pomocy poprzez dostarczenie Ukrainie broni oraz ekonomicznego wsparcia w ramach tak zwanego „planu Marshalla dla Ukrainy”. Premier Mołdawii, Paweł Filip, zaznaczył, że Mołdawia wspiera wysiłki Ukrainy w zakresie uregulowania sytuacji na Krymie i w Donbasie, apelował do Rosji o wyprowadzenia jej wojsk z terytorium Naddniestrza dla wstrzymania procesu dezintegracji Mołdawii. Specjalny przedstawiciel Prezydenta i Rządu Tureckiej Republiki, minister spraw wewnętrznych, Süleyman Soylu, skupił uwagę w swoim wystąpieniu na konieczności wspólnej walki z takimi globalnymi wezwaniami jak terroryzm, rozpowszechnienie narkotyków czy nielegalna migracja.
„Wniosek jest prosty: najbardziej skuteczną strukturą w konfrontacji z rosyjską agresją było i jest Sojusz Północnoatlantycki” – powiedział w swoim wystąpieniu przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy, Andrij Parubij. W związku z tym, w ubiegłym roku ukraiński parlament przyjął zmiany w ustawach dotyczących zasad polityki wewnętrznej i zagranicznej, gdzie kluczowym kierunkiem zewnętrznej polityki Ukrainy zarysowano wstąpienie do NATO. Zdaniem byłego ministra spraw zagranicznych Rumunii, sekretarza stanu Dănuța Sebastiana Neculăescu, ważne jest, aby kraje Czarnomorza budowały swoje zdolności wojskowe, aby wprowadzały europejskie standardy w polityce i wojsku. Kolejny panelista, wiceminister spraw zagranicznych Ukrainy, Wasyl Bondar, wezwał do refleksji nad równoważeniem interesów narodowych i zbiorowej solidarności, co jest dylematem wielu krajów w regionie. Szef Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego, Elmar Brock, w wideokonferencji podkreślił, że wsparcie gospodarcze dla krajów rozwijających się ze strony zachodnich demokracji powinno być postrzegane jako ważny element systemu bezpieczeństwa. Następnie, zastępczyni sekretarza Rady Bezpieczeństwa Narodowego Gruzji, Teona Akubardia, podkreśliła, że Rosja w XXI wieku wykorzystuje metody i taktykę z XIX wieku, czego pierwszym dowodem była agresja przeciwko Gruzji w 2008 roku. Polski ekseprt, były poseł do Parlamentu Europejskiego, Paweł Kował, akcentował, że Pomarańczowa Rewolucja, gruzińska Rewolucja Róż oraz ostatnia Rewolucja Godności są dowodem na pozytywne przemiany w wyborczej i politycznej kulturze narodów regionu, czemu Rosja próbuje się przeciwstawić, zabezpieczając swoje własne interesy – i wewnętrzne, i zewnętrzne. Na koniec tej części dyskusji, były Wiceminister Spraw Zagranicznych Ukrainy, Danyło Łubkiwski, podkreślił szczególną wartość polifonicznego regionu Morza Czarnego, czynnikiem przyczyniającym się do bezpieczeństwa.
Podczas kolejnego panelu dyskusyjnego, „Wolność bez bezpieczeństwa lub bezpieczeństwo bez wolności: wybór, który określa przyszłość”, wiceprezydent Tunezyjskiej Ligi Praw Człowieka (organizacja zdobyła Nagrodę Nobla w 2015 roku), Najet Zammouri, były wiceminister spraw zagranicznych Japonii, Kazuyuki Hamada oraz emerytowany profesor do spraw bezpieczeństwa europejskiego Pardee RAND Graduate School, Stephen Larraby, prezentowali kolejno afrykańską, azjatycką i europejską wizję dotycząca wcześniej zarysowanych problemów, podkreślając znaczenie praw człowieka oraz zależność bezpieczeństwa od zabezpieczenia wolności jednostek i społeczeństw. „Problemy, przed którymi stoją kraje Europy Wschodniej, są przede wszystkim ekonomiczne, a nie wojskowe” – powiedział w swoim wystąpieniu Stephen Larraby.
W czasie kolejnego panelu, dotyczącego bezpieczeństwa informacyjnego zaproszeni goście: były prezydent Radia Wolna Europa Jeffrey Gedmin, prezydent Europejskiego Centrum Polityki Informacyjnej i bezpieczeństwa, Ricardo Baretzky i Prezes Centrum Progresywnych Badań Bezpieczeństwa Narodowego (Singapur), Shashi Jayakumar, starali się pokazać, w jaki sposób należy przeciwdziałać tzw. fake newsom, kłamstwu, dezinformacji i propagandzie. Jeffrey Gedmin zauważył, że putinowska Rosja stała się silną dzięki strategii wykorzystywania słabych punktów krajów Zachodu.
Obrady pierwszego dnia 11. Forum Bezpieczeństwa w Kijowie podsumowała wicepremier ds. Integracji europejskiej i euroatlantyckiej Ukrainy, Iwanna Klimpusz-Tsintsadze. Ukraińska polityk stwierdziła: „Chcę zidentyfikować kilka podstawowych rzeczy, które moim zdaniem powinny determinować nasz sposób postępowania w dzisiejszym świecie. Przeciwstawianie się, głęboka analiza i przeciwdziałanie”.
Coroczne wydarzenie międzynarodowe „Kijowskie Forum Bezpieczeństwa”, zainaugurowane przez Fundację Arsenija Jaceniuka „Open Ukraine” w 2007 roku, jest platformą debat na temat najpilniejszych problemów bezpieczeństwa w Europie i regionie Morza Czarnego. Forum ma na celu wzmocnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa między Unią Europejską a regionem Morza Czarnego, podniesienie świadomości na temat rozwoju bezpieczeństwa wśród kluczowych uczestników oraz wzmocnienie roli niezależnych i pozarządowych podmiotów w rozwiązywaniu problemów bezpieczeństwa w Europie.
Wydarzenie odbywa się przy wsparciu Centrum Informacji i Dokumentacji NATO na Ukrainie, Fundacji Marszała, Fundacji Wiktora Pinczuka, Królewskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych, Chatham House (UK) oraz Biura Regionalnego Funduszu Friedrich Ebert na Ukrainie.
