Zdaniem niektórych Republika Kosowa jest wytworem zachodniego imperializmu wynikającym z celowego skolonizowania tego terytorium przez Albańczyków. Tymczasem w Prisztinie rozpoczęło się święto kultury albańskiej, którego tradycja sięga pół wieku wstecz.
Autor: Maciej Adam Baczyński z Prisztiny (Kosowo)
Mowa o Międzynarodowym Seminarium Języka, Literatury i Kultury Albańskiej (alb. Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare). Pierwsze cztery edycje odbyły się jednak pod inną nazwą: Seminarium o Kulturze Albańskiej dla Obcokrajowców (alb. Seminari mbi Kulturën Shqiptare për të Huaj). Wydarzenie tradycyjnie – choć nie zawsze – organizowane jest w kosowskiej Prisztinie. W tym roku odbywa się po raz 42.
Celem zjazdu jest wspieranie rozwoju nauk albanologicznych (poświęconych szeroko rozumianej tematyce albańskiej). Stąd też wielowątkowy i multidyscyplinarny charakter jego elementów. Najważniejszymi są: kurs języka albańskiego (obecnie na trzech poziomach zaawansowania), konferencja naukowa z kilkoma panelami tematycznymi i wykłady ekspertów. Poruszana tematyka jest bogata – poza języko- i literaturoznawstwem obejmuje także, m.in.: historię, politologię, stosunki międzynarodowe, prawo i sztukę.
Jak stwierdził Bardh Rugova, dyrektor Seminarium – stanowi ono „pomnik kultury albańskiej”. Stworzono je bowiem, by promować język, dziedzictwo i twórczość Albańczyków, a także dać możliwość wymiany wiedzy i nawiązywania kontaktów pomiędzy intelektualistami z różnych zakątków świata. W tegorocznej odsłonie udział biorą naukowcy nie tylko z państw bałkańskich, ale i z, m.in.: Kostaryki, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Islandii, Węgier i Federacji Rosyjskiej.
Zaskoczeniem może być duża liczba uczestników z Polski. Jednym z nich jest autor niniejszego artykułu, najważniejszym jest jednak prof. Irena Sawicka. Bałkanistka – przed emeryturą związana z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu – przeprowadziła przełomowe badania gramatyki albańskiej. Jej zasługi doceniono, mianując ją członkinią Akademii Nauk i Sztuk Kosowa. To właśnie w siedzibie tej instytucji odbyło się dziś otwarcie 42. edycji Seminarium.
Uroczystość rozpoczęło odegranie hymnu Republiki Kosowa. Następnie głos zabrał rektor Uniwersytetu w Prisztinie, Qerim Qerimi, który wyraził wdzięczność organizatorom, a także podkreślił znaczenie imprezy dla miasta, państwa i nauki. Następny mówca – prezes Akademii, Mehmet Kraja – przypomniał początki Seminarium, a także trudne momenty jego historii. Odniósł się też do wsparcia i współpracy ze środowiskiem zagranicznym, w tym prof. Sawicką.
Wśród przemawiających był również minister kultury, młodzieży i sportu, Hajrullah Çeku. Podziękował on wszystkim, którzy przyczynili się do uczynienia Prisztiny centrum studiów albanologicznych. Prof. Shezai Rrokaj podkreślił znaczenie wydarzenia dla tożsamości albańskiej. Z kolei dyrektor Seminarium, Bardh Rugova, zwrócił uwagę na proces zapominania o inicjatorach i patronach tego typu projektów. Przypomniał więc wysiłki obecnego na sali Rexhepa Ismajliego.
Należy zauważyć, że Seminarium zachowuje dystans do bieżącej polityki. Najwyższym rangą uczestnikiem ceremonii otwarcia był wspomniany już minister kultury, sponsor wydarzenia. Wsparcia udzieliła również Radiotelewizja Kosowa (RTK) oraz Uniwersytet w Tiranie. To tam odbyły się sesje z lat 1995-1996. Seminarium zostało bowiem przerwane przez administrację serbską w roku 1991. Do Prisztiny powróciło dopiero w 2000 roku.
Seminarium jest otwarte na uczestników różnych narodowości, a także referaty, które polemizują z nacjonalistyczną narracją albańską. Z drugiej strony, wydarzenie promuje kulturę Albańczyków bez względu na ich miejsce zamieszkania. Służą temu m.in. wycieczki kulturowe. W zeszłym roku uczestnicy odwiedzili położony na albańskim wybrzeżu Shëngjin i Skopje – jedno z głównych skupisk mniejszości albańskiej w Macedonii Północnej.
W tym roku seminarzyści odwiedzą najważniejsze atrakcje historyczne (Prekaz, Prizren), archeologiczne (Ulipana) i przyrodnicze (jaskinia Gadime). W programie są również punkty dotyczące kosowskiej kinematografii czy muzyki Arbareszów. Warto wspomnieć, że oprawę ceremonii inauguracji Seminarium stanowił koncert kosowskiej pianistki, Lule Elezi. Artystka występowała w Polsce, m.in.: 26 lutego w Warszawie i 17 maja w Konsulacie Honorowym Republiki Albanii w Łodzi.
Rozpoczęte właśnie Międzynarodowe Seminarium Języka, Literatury i Kultury Albańskiej świętuje 50-lecie istnienia. Osiem edycji nie odbyło się z powodu decyzji władz serbskich, a także trwającej w Kosowie wojny, dwie zorganizowano zaś w niedalekiej Tiranie. Historia wydarzenia – wzrost, upadek i odrodzenie – ilustrują dzieje całego Kosowa i zamieszkujących go Albańczyków. Pomimo dekad dyskryminacji, uzyskali oni własne państwo i możliwość celebrowania swojej tożsamości.
Maciej Adam Baczyński – doktorant II roku w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego, dyscyplina: nauki o polityce i administracji. Prezes Studencko-Doktoranckiego Koła Naukowego Pax Europaea. Interesuje się relacjami polityki z historią i kulturą, zwłaszcza w obszarze pamięci zbiorowej.
