W lutym 1984 roku kibice z całego świata śledzili rywalizujących w jugosłowiańskim Sarajewie sportowców. 40 lat po igrzyskach olimpijskich pamięć o ich pomyślnej organizacji stanowi chlubną kartę historii miasta.
Autor: Maciej Adam Baczyński
Chęć goszczenia XIV Zimowych Igrzysk Olimpijskich wyraziły trzy miasta – Göteborg, Sapporo i Sarajewo. Decyzję podjęto na 80. sesji MKOI, która w maju 1978 roku odbyła się w Atenach. W pierwszej rundzie odpadła kandydatura ze Szwecji, w drugiej – tryumfowała propozycja z Jugosławii. Zwycięstwo Sarajewa miało skutkować powstaniem nowego centrum uprawiania sportów zimowych i ich popularyzacją w tej części Europy.
Przyznanie organizacji wielkiej imprezy o globalnej renomie było sukcesem Jugosławii, a także pretekstem do wypromowania państwa i jego ideologii. Igrzyska stanowiły okazję do pokazania wyjątkowości jugosłowiańskiego podejścia do konfliktu bloku zachodniego ze wschodnim. Belgrad odgrywał bowiem istotną rolę w ruchu państw niezaangażowanych. W przeciwieństwie do igrzysk w Moskwie (1980) i Los Angeles (1984) edycję sarajewską ominęły więc skandale i bojkoty.
Wybór Sarajewa na organizatora igrzysk był ważnym krokiem w rozwoju i promocji miasta. Zdecydowano o jego odświeżeniu, rozbudowie infrastruktury transportowej (w tym portu lotniczego) i usługowej. Przystąpiono także do budowy obiektów sportowych, m.in. toru saneczkowo-bobslejowego na zboczu góry Trebević i hali Zetra. Zmodernizowano również Stadion Koševo, skocznie narciarskie oraz trasy zjazdowe w pobliskich ośrodkach narciarskich Igman, Jahorina i Bjelašnica.
O 12 reprezentacji pobito dotychczasowy rekord uczestników – w igrzyskach zaprezentowali się sportowcy z 49 państw. Rozegrano 39 konkurencji w 10 dyscyplinach. Uczestniczyło w nich prawie 1000 mężczyzn i niespełna 300 kobiet. Maskotką zawodów został wilczek Vučko. Wybór zwierzęcia miał pomóc w uwrażliwieniu społeczeństwa na fakt zagrożenia gatunku. Występujący w krótkich spotach Vučko stał się (i wciąż jest) bohaterem pop-kultury.
Ceremonia otwarcia igrzysk odbyła się 7 lutego na Stadionie Koševo, na którym zgromadziło się 75 tysięcy widzów. Znicz olimpijski zapaliła pochodząca z Chorwacji łyżwiarka Sanda Dubravčić. Wśród zawodników wyróżnili się Jayne Torvill i Christopher Dean, którzy zdobyli złoto w łyżwiarstwie figurowym. Brytyjska para zatańczyła do „Boléra” Ravela. Artystyczne wykonanie otrzymało maksymalne noty od sędziów i zapisało się w historii dyscypliny.
Pamięć o igrzyskach, które wielu obserwatorów uznało za najpiękniejsze w historii, jest wciąż żywa. Jugosławia doświadczyła jednak wojny, która już w 8 lat po zawodach przypieczętowała jej rozpad. Sarajewo ponownie zostało oblężone – sportowców, dziennikarzy i kibiców zastąpiło wojsko. W czasie ostrzału miasta straciło ono niedawno odzyskany blask. Wiele obiektów olimpijskich, w tym założone w 1984 roku muzeum, zostało uszkodzonych.
Muzeum Olimpijskie miało prezentować dzieje sarajewskich igrzysk. Otwarto je 8 lutego 1984 roku w willi Mandicia, budynku zaprojektowanym przez wybitnego architekta Karela Paříka. Placówka doznała zniszczeń już 27 kwietnia 1992 roku, udało się jednak ocalić część zbiorów. Muzeum otwarto ponownie 8 października 2020 roku. Wzbogacono je o tematykę związaną z zawodami zorganizowanymi w 2019 roku przez Sarajewo i Wschodnie Sarajewo.
40. rocznica zimowych igrzysk olimpijskich jest hucznie obchodzona. 29 stycznia w Muzeum Olimpijskim otwarto jubileuszową wystawę, odbyła się także promocja książki „Olympic Games: The Design”. 8 lutego rozpocznie się zaś Tydzień Olimpijski, w ramach którego zorganizowane zostaną panele eksperckie na temat godzenia organizacji igrzysk z celami zrównoważonego rozwoju, a także wernisaż pokonkursowej wystawy grafiki.
W przestrzeni miejskiej Sarajewa znajduje się wiele odwołań do igrzysk – w tym murale i symbolika olimpijska. W związku z obchodami rocznicy w mieście pojawiły się liczne, tymczasowe odniesienia do igrzysk. Fasadę Landesbanku ponad wiecznym ogniem ozdobił baner z podobizną wilczka Vučka. W Velikim parku ustawiono instalację świetlną w kształcie kół olimpijskich, a miejskie latarnie udekorowano logiem imprezy – stylizowaną śnieżynką.
Magia igrzysk prysła wraz z wybuchem wojny w 1992 roku. W czasie zawodów Sarajewo przyciągnęło uwagę sprawną i widowiskową organizacją, po 8 latach stało się jednak bohaterem reportaży wojennych. Nie dziwi zatem fakt, że igrzyska są dziś wspominane z sentymentem – zarówno ze względu na odniesiony sukces, jak i pamięć o pokojowej koegzystencji tworzących Jugosławię etnosów.
Maciej Adam Baczyński – doktorant II roku w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego, dyscyplina: nauki o polityce i administracji. Prezes Studencko-Doktoranckiego Koła Naukowego Pax Europaea. Interesuje się relacjami polityki z historią i kulturą, zwłaszcza w obszarze pamięci zbiorowej.
