23-24 listopada w Czerniowcach na Ukrainie odbyło się I Międzynarodowe Forum „Międzymorze: od projektu informacyjnego do cywilizacyjnej rzeczywistości”, które stało się ważnym polem do dyskusji dla ekspertów analizujących integracyjny projekt Międzymorza. W konferencji wzięli udział badacze i praktycy z Polski, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Litwy, ale – co ważne podkreślenia – także z Federacji Rosyjskiej. Relacja wysłannika Obserwatora Międzynarodowego, Pawła Lodyna.
Autor: Pawło Lodyn z Czerniowców (Ukraina)
W murach Uniwersytetu im. Jurija Fedkowycza w Czerniowcach, którego zabytkowe budynki zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, gości przywitali Rektor, prof. Stepan Melnyczuk, oraz Prorektor prof. Tamara Marusyk. Forum odbyło się pod patronatem burmistrza Czerniowców Oleksija Kaspruka, który choć sam nieobecny to zwrócił się do wszystkich uczestników konferencji w specjalnym powitalnym liście. Pierwszy zastępca przewodniczącego czerniowieckiej obwodowej administracji, Mychajło Pawliuk, zaznaczył przy tym, że takie spotkania jasno demonstrują na ile ważna jest szeroka dyskusja i komunikacji w sprawie integrowania regionu, do czego idealnie pasują Czerniowce – miasto od zawsze, także i dziś, na styku kultur narodów Międzymorza.
Wagę Forum podkreślili również obecni w Czerniowcach przedstawiciele korpusu dyplomatycznego – zastępca Konsula Generalnego Rumunii w Czerniowcach, Ivan Ionel, oraz Wicekonsul Rzeczypospolitej z Konsulatu Generalnego w Winnicy, Alicja Zyguła. Oboje zwrócili uwagę na dzisiejsze wyzwania i zagrożenia, przede wszystkim problem dezinformacji i manipulacji medialnej, ukierunkowanej na destabilizację całego europejskiego regionu, a także potrzebę współpracę w warunkach skomplikowanych procesów geopolitycznych. Serhij Osadczuk, Konsul Honorowy Austrii w Czerniowcach, dostrzegł z kolei znaczenie pogłębiania współpracy biznesowej oraz – po prostu – komunikacji międzyludzkiej w procesie porozumienia i zbliżenia narodów europejskich.
Uroczyste powitanie płynnie przeszło w część poświęconą wystąpieniom zaproszonych ekspertów. W pierwszym panelu, deputowany Rady Najwyższej Ukrainy, członek Komitetu Integracji Europejskiej, Hryhorij Tymisz (Blok Petra Poroszenki), podkreślił, że projekt Międzymorza w żadnym wypadku nie może być rozumiany jako alternatywa dla Unii Europejskiej, a jego główne zadanie to wzmocnienie bezpieczeństwa w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, które jako takie nie stoi w sprzeczności z celami polityki UE. Ukraiński polityk zauważył słabość związków pomiędzy krajami regionu, akcentując wagę rozwoju projektów integracyjnych, w szczególności wymiany i współpracy młodzieży i studentów. Łączący się z uczestnikami forum przez wideokonferencję, poseł polskiego Sejmu, Marek Rząsa (Platforma Obywatelska) stwierdził, że Polacy i Ukraińcy powinny patrzeć przede wszystkim w przyszłość, zapobiegając jednocześnie rozwojowi skrajnych stanowisk i radykalnych poglądów na kontakty Warszawy i Kijowa, jakie pojawiają się w obu społeczeństwach. Polityk przywołał w tym kontekście pozytywne praktyki, odnoszące się do powstania Domu Ukraińskiego w Przemyślu oraz trwających prac dotyczących utworzenia Domu Polskiego we Lwowie (otwarcie planowane jest na rok 2020).
Liviu Iancu, dyrektor rumuńskiej organizacji pozarządowej „Association Eurocentrica”, odwołał się do historycznych regionalnych tworów integracyjnych. Jego zdaniem, to rozbiory Rzeczypospolitej spowodowały konieczność konceptualizacji idei współpracy narodów wyrosłych z gruzów I RP, czego urzeczywistnieniem miały stać się idee Józefa Piłsudskiego, Ignacego Paderewskiego, ale i francuskiego dyplomaty Georges’a Clemenceau, twórcy pojęcia „kordonu sanitarnego”. Dyrektor Instytutu im. Romana Rybarskiego, Mariusz Patey, w swoim wystąpieniu skoncentrował się na aspekcie rozwoju infrastrukturalnego projektu Międzymorza, synergii regionalnej kooperacji. Niewątpliwie, przedstawione przez eksperta pomysły stworzenia banku Międzymorza, funduszu inwestycyjnego czy funduszu solidarności wydały się bardzo trafnymi. Maciej Patey zakreślił ponadto czasową perspektywę około 30 lat, pozwalającą na urzeczywistnienie projektu Międzymorza w jego ekonomicznym wymiarze.
Zastępca dyrektora departamentu dziedzictwa kulturalnego w Ministerstwie Kultury Litwy, Audrius Skaistys, odwołał się natomiast do innego interesującego aspektu omawianej w stolicy ukraińskiej Bukowiny problematyki – współpracy w dziedzinie kultury, która mogłaby objawić się w wzmocnieniu wspólnych dla narodów Międzymorza wartości poprzez literaturę, muzykę czy sztukę filmową. Skaistys zaproponował nawet swoją wersje poematu Aleksandra Puszkina „Rusłan i Ludmiła” w kontekście Intermarium. Kolejny ekspert, dyrektor „Centrum Politycznych Badań Krajów Europy Północnej i Wschodniej”, rosyjski politolog Aleksander Sytin, przeanalizował z kolei politykę Federacji Rosyjskiej w regionie Czarnomorza i Bałtyku, niebezpieczeństwo hybrydowej agresji, w jakiej na plan pierwszy wysuwa się terroryzm informacyjny.
Drugi panel rozpoczął się wystąpieniem dyrektora „Centrum Badań Problemów Społeczeństwa Obywatelskiego”, Witalija Kułyka, który zaproponował swoje rozumienie współczesnych zagrożeń hybrydowych ze strony Rosji, swoistego nowego paradygmatu wojny, w którym odnaleźć można i „konflikt tożsamościowy”, „konflikt polityki pamięci” czy „konflikt nacjonalizmów”. Doktor filozofii z Mołdawii, Ludmiła Roszka, odniosła się do istniejących modeli komunikacji politycznej, istotnych dla ugruntowania dyskursu naukowego wokół idei Międzymorza. Następnie, dyrektor „Centrum Analiz Politycznych Stratehema”, ukraiński politolog, Jurij Romanenko, zaproponował trzy scenariusze rozwoju omawianej koncepcji: optymistyczny, pesymistyczny i realistyczny. Analityk odniósł się przy tym sceptycznie do realizacji projektu Międzymorza, przynajmniej w krótkiej perspektywie czasowej, a związane jest to ze znacznymi nakładami finansowymi. Profesor Czerniowieckiego Uniwersytetu im. Jurija Fedkowycza, Serhij Feduniak, zwrócił uwagę na ważny aspekt, jakim są interesy głównych aktorów sceny międzynarodowej, w pierwszej kolejności USA, Francji, Niemiec, Unii Europejskiej i Rosji co do regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Naukowiec wyodrębnił „amerykański” i „niemiecki” wariant projektu Międzymorza. Na koniec tej części obrad, analityk polityczny Roman Russu, skoncentrował się na perspektywach idei Intermarium dla Ukrainy i Mołdawii.
Podczas drugiego dnia Forum odbył się trzeci panel z udziałem zaproszonych ekspertów. W jego ramach, znany politolog Ștefan Popescu, były sekretarz w rumuńskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, zwrócił uwagę na konieczność rozwoju dwustronnej współpracy między Rumunią a Ukrainą, a reprezentujący portal Obserwator Międzynarodowy, doktorant Podkarpackiego Uniwersytetu im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku, Pawło Lodyn, podjął próbę nakreślenia aspektów politycznych, ekonomicznych oraz dotyczących bezpieczeństwa projektu Międzymorza. Maria Kuczerenko, analityczka „Centrum Badań Problemów Społeczeństwa Obywatelskiego” zaznajomiła zgromadzoną publiczność z trwającym procesem formułowania projektu Trójmorza, w ramach którego odbyły się już dwa spotkania na najwyższym szczeblu w Chorwacji i Polsce. Kuczerenko poddała krytyce zignorowanie przez Ukrainę zaproszenie do uczestnictwa w pierwszym szczycie Trójmorza w chorwackim Dubrowniku w 2016 roku. Ostatni mówca, mołdawski analityk Stefan Cibulak, podkreślił wagę idei „Sojuszu Czarnomorskiego” jako ważnego czynnika stabilizacji w regionie.
Po zakończeniu obrad Forum, przedstawiciele organizatora: „Instytutu Demokratyzacji i Rozwoju”, sformułowali główne wnioski i określili podstawowe kierunki przyszłej działalności:
- Forum stanowić ma swoistą platformę komunikacyjną z udziałem czołowych polityków, naukowców i ekspertów z krajów Międzymorza dla rozwoju konkretnych sposobów pogłębiania interakcji między krajami regionu;
- Uczestnicy Forum mają w zamiarze powołanie komisji eksperckiej do prowadzenia badań, prac badawczych i analitycznych w celu zidentyfikowania kluczowych czynników i zagrożeń, które utrudniają wzmocnienie procesów integracyjnych, a także opracowanie technik ich przezwyciężania i lokalizowania;
- Na spotkaniu zostało rozważone znaczenie dalszego rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w świetle procesów integracyjnych w regionie, a także nawiązania i pogłębienia stosunków między poszczególnymi rządami a organizacjami pozarządowymi;
- Uczestnicy Forum podkreślili wagę silnych i trwałych związków na wszystkich poziomach w krajach Międzymorza, w celu powstrzymania agresywnej polityki Federacji Rosyjskiej poprzez wzmocnienie regionalnych elementów paneuropejskiego systemu bezpieczeństwa i współpracę w zapobieganiu prewencji niszczącej kremlowskiej propagandy;
- Forum zainicjuje pogłębianie procesów integracyjnych w regionie poprzez otwarty dialog i dyskusję na temat problemów, realizację działań na rzecz rozwoju relacji międzyludzkich, nawiązanie kontaktów międzyludzkich i walkę z dezinformacją w krajach Międzymorza.
Organizatorzy tegorocznego spotkania postanowili kontynuować rozpoczęte dzieło i zorganizować II Forum „Międzymorze – od projektu informacyjnego do rzeczywistości cywilizacyjnej”, które odbędzie się w Bukareszcie w 2018 roku, tuż przed trzecim Forum głów państw „Międzymorza”.
Portal Obserwator Międzynarodowy był jednym z patronów medialnych spotkania naukowców i ekspertów w Czerniowcach.
