Nowa Agenda Miejska – wizja rozwoju miast na przyszłe 20 lat

Wellington Webb, były burmistrz Denver, stwierdził, że wiek XIX należał do mocarstw, wiek XX do krajów, a XXI będzie zdominowany przez miasta. O wzrastającym znaczeniu miast w globalnej polityce pisze dla OM dr Agnieszka Szpak.

Autor: dr Agnieszka Szpak

W październiku 2016 r. w ramach konferencji UN Habitat III, która odbyła się w Qiuto, przyjęto Nową Agendę Miejską (New Urban Agenda). Jej przyjęcie przypada na szczególny moment w historii miast, kiedy to ponad połowa ludzkości mieszka w miastach. W 1925 r. tylko 25 procent światowej populacji mieszkało w miastach. Do 2050 r. liczba ta może osiągnąć 75 procent. Co tydzień na całym świecie do miast przeprowadza się ok. 1,3 mln osób.

Miasta są przeznaczeniem ludzkości. Mimo że generują wiele problemów gospodarczych, społecznych czy ekologicznych, to również w nich szuka się rozwiązań tych problemów. Są w stanie dostosować się do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Skoro nie ma alternatywy dla miast, niezbędne jest stworzenie warunków zapewniających zdrowe, wygodne, produktywne i zwyczajnie szczęśliwe życie w miastach. Problemy z jakimi borykają się współczesne miasta w państwach rozwiniętych i rozwijających się obejmują bezrobocie, niezrównoważoną strukturę zawodową, ubóstwo, przeludnienie, braki w infrastrukturze, zanieczyszczenie środowiska, zapewnienie mieszkań i budynków socjalnych, problemy z transportem miejskim, z zapewnieniem wody mieszkańcom miast i podmiotom gospodarczym czy postępowanie z odpadami.

W Nowej Agendzie Miejskiej podkreślono, że miasta i inne osiedla ludzkie powinny stawić czoła wyzwaniom i wykorzystać możliwości obecnego i przyszłego zrównoważonego i inkluzyjnego rozwoju gospodarczego. Miasta przyszłości powinny przyjąć i realizować strategie zarządzania i redukowania zagrożeń oraz budowania odporności na zagrożenia wywołane przez naturę i człowieka. Miasta powinny także podejmować działania mieszczące się w ramach przeciwdziałania zmianom klimatu oraz chronić i odpowiednio zarządzać ich ekosystemami, zasobami wody, środowiskiem naturalnym i różnorodnością biologiczną. Agenda ta wyznacza zasady i priorytety rozwoju miast (innymi słowy, kreśli wizję miast przyszłości) na kolejne 20 lat, kiedy to odbędzie się następna konferencja Habitat IV. Również na Konferencji Państw Stron Konwencji ramowej dotyczącej zmiany klimatu, która odbyła się w Paryżu w grudniu 2015 r., podkreślono rolę miast w przeciwdziałaniu zmianom klimatu i w zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla.

Kluczowy dla Agendy jest zrównoważony rozwój miast. Zrównoważony rozwój miejski powinien opierać się na zasadach solidarności, wolności, równości, godności, społecznej sprawiedliwości oraz szacunku dla różnorodnych kultur i równowadze między tym co miejskie, a tym co wiejskie. Wśród Celów Zrównoważonego Rozwoju znalazł się Cel 11: „uczynić miasta i ludzkie osiedla bardziej otwartymi, bezpiecznymi, odpornymi i zrównoważonymi”. Nowa Agenda Miejska wpisuje się w jego realizację.

Zrównoważone miasto to:

1. Miasto bez dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, zdrowie, dochód, narodowość, pochodzenie etniczne, status migranta lub uchodźcy, poglądy polityczne i religijne lub orientacja seksualna;
2. Inkluzyjne miasto, w którym wszyscy mieszkańcy, stali i tymczasowi, są uznawani za obywateli i korzystają z równych praw;
3. Miasto z silną partycypacją polityczną na każdym etapie rządzenia, definiowania, wdrażania, monitorowania i finansowania polityk miejskich i planowania przestrzennego w celu zwiększenia transparentności, efektywności i inkluzyjności w zakresie różnorodności mieszkańców i ich organizacji;
4. Miasto z przestrzenią publiczną odpowiedniej jakości zachęcającą do społecznych interakcji i politycznej partycypacji, które promuje społeczno-kulturalną ekspresję, uwzględnia różnorodność i sprzyja spójności społecznej. Taka przestrzeń publiczna ma się przyczyniać do zbudowania bezpieczniejszych miast oraz zaspokojenia potrzeb mieszkańców;
5. Miasto realizujące funkcje społeczne, tzn. zapewniające równy dostęp do schronienia, dóbr, usług i możliwości, zwłaszcza dla kobiet i innych zmarginalizowanych grup;
6. Miasto równouprawnienia płci, które podejmuje wszystkie działania niezbędne dla walki z dyskryminacją kobiet, mężczyzn, osób LGBT w zakresie życia politycznego, społecznego, ekonomicznego i kulturalnego. Takie miasto ma dążyć do zapewnienia pełnego rozwoju kobiet oraz równego korzystania z praw człowieka i prowadzenia życia bez przemocy;
7. Miasto kulturowej różnorodności, które szanuje, chroni i promuje różnorodne sposoby życia, obyczaje, wspomnienia, tożsamości, ekspresje i społeczno-kulturalne formy aktywności mieszkańców;
8. Miasto z inkluzyjną gospodarką, która zapewnia dostęp do bezpiecznych środków utrzymania i uczciwej pracy dla wszystkich mieszkańców i która jest otwarta na takie formy gospodarki jak gospodarka solidarności, gospodarka dzielenia się czy gospodarka okrężna. Wszystkie te formy powinny uwzględniać rolę kobiet w gospodarce;
9. Miasto jako system wewnątrz ekosystemu, które szanuje powiązania między strefą miejską i wiejską i chroni bioróżnorodność i siedliska naturalne. Miasto stanowi także część większego systemu osadniczego i jako takie powinno wspierać współpracę miast na szczeblu regionalnym oraz w skali całego kraju.

Realizacja Nowej Agendy Miejskiej ma się przyczynić do zakończenia ubóstwa i głodu, zmniejszenia nierówności, promowania zrównoważonego rozwoju, poprawy zdrowia i dobrobytu ludności i ochrony środowiska. Jest ona oparta na zasadzie zrównoważenia środowiska naturalnego obejmującej promocję czystej energii i zrównoważonego wykorzystania obszarów i zasobów, ochronę ekosystemu i różnorodności biologicznej, włączając w to zdrowy styl życia w harmonii z naturą, promowanie zrównoważonych wzorców konsumpcji i produkcji, budowanie miejskiej odporności na zagrożenia i dostosowanie się do zmian klimatu.

 

W Nowej Agendzie Miejskiej społeczność międzynarodowa przyjęła zobowiązanie do korzystania z odnawialnych źródeł energii, wydajnego i zrównoważonego transportu mającego przyczynić się do zmniejszenia przeludnienia i zatłoczenia miast, zanieczyszczenia powietrza, efektu „wyspy ciepła” i hałasu. Potrzeby osób ubogich, niepełnosprawnych oraz mieszkających w nieformalnych osiedlach (np. slumsach) powinny zostać uwzględnione. Tak więc przyszłość miast to miasta inteligentne, otwarte, odporne na zagrożenia, zielone i zrównoważone.

 

W swej pracy autorka korzystała m.in. z następujących pozycji:

• Szymańska, M. Korolko, Inteligentne miasta. Idea, koncepcje i wdrożenia, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2015.
• Dasgupta, COP21 Highlights Importance of City Actions in the Climate Fight, http://www.wri.org/blog/2015/12/cop21-highlights-importance-city-actions-climate-fight (dostęp: 20.11.2016).
• HABITAT III Policy Paper 1 – Right to the City and Cities for All, unedited version, 2016, http://www.csb.gov.tr/db/habitat/editordosya/file/POLICY%20PAPER-SON/PU1-right%20to%20the%20city%20and%20cities%20for%20all.pdf (dostęp: 24.11.2016).
• Tekst Nowej Agendy Miejskiej jest dostępny na stronie internetowej: https://habitat3.org/the-new-urban-agenda/ (dostęp: 24.11.2016).

 

Agnieszka Szpak – doktor nauk prawnych, adiunkt w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych.