Początek XXI wieku upłynął pod znakiem wojen w Iraku i Afganistanie, dwóch konfliktów zbrojnych, w których czynnie brali udział również polscy żołnierze, jako koalicjant państw wspomagających Stany Zjednoczone w walce z terroryzmem. Cechą charakterystyczną tych dwóch wojen był ich nieregularny i asymetryczny wymiar, rozumiany tutaj jako bój nierównoważnych w prawie międzynarodowym podmiotów, czyli z jednej strony państw skupionych wokół Stanów Zjednoczonych, a z drugiej ugrupowań powstańczych i terrorystycznych. Książką, która stara się nam przybliżyć ten temat jest praca pułkownika profesora Macieja Marszałka, pracownika naukowego Akademii Obrony Narodowej i autora wielu publikacji poświęconych zagadnieniom bezpieczeństwa.
Autor: Andrzej Kozłowski
Składa się ona z siedmiu rozdziałów, wstępu, bibliografii oraz spisu rysunków i tabel. Pierwsze cztery rozdziały mają charakter teoretyczny i omawiają m.in. historyczną ewolucję działań powstańczych, czynniki determinujące sukces powstania, prawa i reguły walki z powstańcami oraz koncepcje operacji przeciw powstańczej. Rozdział piąty prezentuje zarys działań przeciwpowstańczych na przykładzie case studies, czyli wojny w Afganistanie i Iraku. Szósta część pracy omawia rolę poszczególnych rodzajów sił zbrojnych: lotnictwa i armii lądowej oraz sił specjalnych w tych konfliktach zbrojnych. Ostatni siódmy rozdział posłużył autorowi jako podsumowanie i miejsce na wnioski.
Celem autora było usystematyzowanie wiedzy o operacjach przeciwpowstańczych oraz wyjaśnienie ogólnej koncepcji użycia sił zbrojnych w takich operacjach. Można powiedzieć, że cel ten udało się autorowi zrealizować.
Praca ma spójny i harmonijny charakter. Autor płynnie przechodzi od analizy zagadnień teoretycznych do omówienia praktycznych case studies. Jego opis wzbogacony jest o wiele przykładów z innych operacji przeciwpowstańczych, co pozytywnie wpływa na dynamikę narracji. Drugą zaletą jest niezwykle interesujący i będący bardzo na czasie temat. Jest to jedna z nielicznych prac na polskim rynku, próbująca w kompleksowy sposób przedstawić problematykę wojen nieregularnych, uwzględniając dwie ostatnie, największe kampanie w Afganistanie i Iraku. Książka dobrze nadaje się jako podręcznik wprowadzających do tego zagadnienia.
Niestety praca ta ma wiele wad, co nie przystoi autorowi książki – profesorowi. Po pierwsze, książka licząca ponad 300 stron, ma tylko 4 stronicową bibliografię. Widać to w tekście, gdzie część teoretyczna oparta jest na praktycznie jednej pracy Davida Galuli z 1964 roku. Jest on też najczęściej cytowanym autorem w tekście. Od tego czasu pojawiło się wiele badań poświęcony teorii wojny partyzanckiej, po którą warto byłoby sięgnąć, chociażby prace RAND Corporation. Ten sam problem pojawia się przy opisie wojny w Iraku, gdzie przedstawiając interwencję z 2003 roku najczęściej cytowana jest praca Anthony’ego Cordesmana.
Drugim zarzutem jest zamieszczenie treści, która nie jest związana z tematem i sprawia wrażenie, że pojawia się tylko dlatego, żeby zapełnić strony książki. Dokładny opis ile bomb zrzucono i ile wystrzelono pocisków każdego dnia podczas operacji Enduring Freedom czy też szczegółowe przedstawienie pierwszej wojny w zatoce ma niewiele wspólnego z tematem pracy i nie wnosi wiele do badanego tematu.
Trzecią kwestią jest potraktowanie wojen partyzanckich w Iraku i Afganistanie bardzo powierzchownie, bez zagłębiania się w szczegóły. Autor mógłby pokusić się o sporządzenie analizy porównawczej i odpowiedź dlaczego amerykańska strategia sprawdziła się w stabilizacji Iraku, a nie udało się powtórzyć tej operacji w Afganistanie. Brak również wyróżnienia specyfiki działań danych kontyngentów wojskowych i ich strategii walki z powstańcami. Autor po prostu nie starał się odpowiedzieć na trudniejsze pytania poprzez przeprowadzenie dogłębnej analizy.
Czwartym zarzutem jest kwestia przypisów, a wręcz częsty ich brak. W tekście wiele razy, autor powołuje się na anglosaskich badawczy, ale nie zamieszcza odnośnika do ich pracy. Nie powinno to mieć miejsca w pracy profesora, ponieważ daje to zły przykład młodszym naukowcom i studentom. Opieranie części teoretycznej na jednej książce jest skandaliczne i nie powinno mieć miejsca nawet w pracach licencjackich.
Do zalet pracy nie można też zaliczyć języka, którym operuje autor. Jest to typowy język naukowy, charakteryzujący się wielokrotnie złożonymi zdania, które czasami utrudniają zrozumienie sensu przekazu. Jest to niestety bolączka polskiej nauki. Polscy autorzy powinny uczyć się pisania od swoich anglosaskich kolegów, którzy wysoki poziom merytoryczny potrafią połączyć ze zrozumiałym i prostym językiem, unikając tzw. bełkotu naukowego. Co więcej, w niektórych akapitach wydaje się również, że autor niestarannie przetłumaczył anglojęzyczne dzieła, ponieważ sam zaprzecza sobie.
Jak zawsze na wysokim poziomie przedstawia się warstwa edycyjna książki. Wydawnictwo Difin stanęło po raz kolejny na wysokości zadania. Wygodna czcionka nie męczy oczu a ciekawa oprawa graficzna dobrze oddaje treść pracy.
Książka profesora Macieja Marszałka prezentuje bardzo ważny i interesujący temat – wojny nieregularne. Niestety robi to w sposób wyraźnie niedostateczny i po tak utytułowanym autorze można byłoby spodziewać się zdecydowanie więcej. Po pracę mogą sięgnąć osoby, które dopiero zaczynają badać ten temat i dla nich faktycznie książka może okazać się pomocna, a dla innych? No cóż, nieco bardziej wymagający czytelnicy muszą jeszcze trochę poczekać na w pełni kompleksowe przedstawienie tematyki wojen nieregularnych na polskim rynku naukowym.
Tytuł: Wojny nieregularne. Przeszłość i przyszłość. Doświadczenia i wnioski.
Autor: Maciej Marszałek
Wydawnictwo: Wydawnictwo Difin
Data wydania: 2016
Stron: 310
