Wydarzenia na Białorusi uzmysławiają jak zwodnicza jest rutyna w myśleniu o sprawach publicznych. Reżim Łukaszenki uznawano powszechnie za silnie utrwalony. Wskazywano na bierność społeczeństwa i brak wpływów społecznych opozycji. Wbrew utartemu myśleniu o wrodzonej uległości Białorusinów doszło do przebudzenia wolności i odrzucenia dyktatury w skali nieznanej w we współczesnej historii naszego sąsiada – pisze prof. Kazimierz Michał Ujazdowski, wykładowca UŁ oraz były minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Autor: prof. Kazimierz M. Ujazdowski
Wolnościowe aspiracje Białorusinów muszą budzić wielki szacunek, szczególnie w Polsce, gdzie starsze pokolenie zna cenę walki o wolność prowadzonej w warunkach opresji i szykan. Szacunek musi budzić także patriotyczna wrażliwość protestujących, co tworzy kulturową podstawę dla ochrony państwowej niezależności zagrożonej przez plany integracyjne Putina.
Czy białoruska wolność odmieni charakter państwa, uczyni je bliższym cywilizowanym standardom? Mamy taką nadzieję, ale nie możemy mieć pewności. Albowiem dotąd nie wykształcił się podmiot działający w imieniu protestującego społeczeństwa, podmiot, który mógłby prowadzić dialog i być partnerem w kontaktach międzynarodowych. Brak tego podmiotu ogranicza możliwość pozytywnych przekształceń Białorusi.
Reakcja polskiej opinii publicznej jest bez zarzutu. Widoczna jest też zbieżność stanowisk głównych partii politycznych. Poparcie dla wolnościowych dążeń Białorusinów wyraża siłę tradycji „Solidarności” jako wciąż decydującej o tożsamości politycznej Polaków. Jednakże musimy mieć świadomość, że emocje w chwilach nadzwyczajnych nie mogą zastąpić systematycznej i inteligentnej polityki.
Ostatnie lata to okres zaniku polskiej polityki wschodniej, która 10 lat temu znajdowała się w centrum refleksji o polityce zagranicznej. Polska musi odzyskać zdolność do angażowania UE we wsparcie niezależności Białorusi i jej wewnętrznej wolności. Nie mniej ważne są też własne instrumenty oddziaływania w sferze gospodarki, kultury, wymiany naukowej. Nie możemy powtórzyć błędów, do których doszło na Ukrainie po Majdanie. Do gigantycznej dysproporcji między deklaracjami polskich polityków, a naszą realną obecnością.
Po gorących deklaracjach poparcia dla niezależności Ukrainy doszło do regresu polskiej obecności w tym kraju. Niech lekcja wydarzeń na Białorusi wymusi budowę na nowo polskiej polityki wschodniej zdolnej do działania w dłuższym czasie. Także dlatego, że doprowadzenie do pozytywnych przekształceń na Białorusi wymaga cierpliwości, a także umiejętności działania w skomplikowanej rzeczywistości, gdzie nic nie daje nadziei na szybkie i proste rozwiązania.
Prof. Kazimierz M. Ujazdowski – prawnik, polityk, wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego
Źródło: Komentarze Uniwersytetu Łódzkiego / Centrum Promocji UŁ
