Program Study Torus to Poland – STP obchodzi w tym roku swoje 15 lecie. Z tej okazji zaproszono do Polski wybranych absolwentów wszystkich dotychczasowych roczników wizyt studenckich STP. Było to możliwe w ramach projektu „Polskie inspiracje. Podniesienie kompetencji liderów – uczestników wizyt studyjnych do Polski w działaniach społecznych w Rosji, Białorusi i Ukrainie” współfinansowanego w ramach konkursu MSZ RP „Dyplomacja Publiczna 2019”.
Do udziału w projekcie zostali zaproszeni uczestnicy wizyt studenckich z lat 2004-2018. Chęć udziału zgłosiło kilkaset osób spośród ponad 3500 absolwentów wszystkich roczników. Mogliśmy zaprosić tylko niecałe 80 z nich. To, że do udziału zgłosili się ludzie, którzy przed kilku lub kilkunastu laty odwiedzili Polskę w ramach dwutygodniowego pobytu, a teraz chcieli przyjechać nie jako turyści, lecz osoby zdeterminowane, aby przez cztery dni wspólnie pracować, dyskutować, brać udział w spotkaniach i warsztatach – jest unikalną oceną wpływu wizyt studyjnych na młode pokolenie naszych sąsiadów. Jest także oceną wystawioną polskim organizacjom pozarządowym zaangażowanym w realizację tych wizyt. Spotkanie z absolwentami wizyt z 15 lat uzmysławia także, jak przyjęta strategia pokazywania, uczenia i inspirowania buduje potencjał liderów nie tylko w ich społecznościach lokalnych ale także w skali całych krajów.
Czym jest Program Study Tours to Poland dla studentów? Jest to program Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, który działa od 2004 roku. Jest najdłużej nieprzerwanie działającym programem, którego celem jest pokazywanie polskich doświadczeń dla studentów z Białorusi, Rosji i Ukrainy a od roku 2010 także dla studentów z Mołdawii. Program był zarządzany przez kilka organizacji. Były to: Fundacja Edukacja dla Demokracji, Kolegium Europy Wschodniej a od 2017 roku Fundacja Liderzy Przemian. Stałym partnerem i współrealizatorem jest Fundacja Borussia z Olsztyna. Do realizacji poszczególnych wizyt studyjnych Program zaprasza polskie organizacje pozarządowe, które mają silne osadzenie lokalne, są realizatorami różnych działań w swoich społecznościach, ale także są otwarte na współpracę w realizacji projektów międzynarodowych, skierowanych do uczestników z Europy Wschodniej. W okresie 2004-2019 w ramach STP do Polski przyjechało 3523 studentów, w tym 2092 z Ukrainy, 654 z Białorusi, 598 z Rosji i 179 z Mołdawii.
Wizyty są realizowane w miastach, w których działają ośrodki akademickie na terenie całej Polski. Grupy składają się z 13-15 osób i mają mieszany skład: w każdej grupie są studenci z Ukrainy, Rosji, Białorusi i Mołdawii. Nie ma grup złożonych ze studentów z jednego kraju. W ten sposób studenci poznają własne specyfiki i burzą stereotypowe wyobrażenia o swoich sąsiadach. Realizatorzy wizyt zaczęli bardzo odczuwać ten problem od momentu wybuchu konfliktu ukraińsko-rosyjskiej, kiedy to ujawniło się to, jak bardzo wyobrażenia o sąsiadach są produktem procesu manipulacji medialnej realizowanej w ich krajach.
W programie każdej wizyty muszą znaleźć się elementy Polski i Europy w pigułce. Uczestnicy poznają zasady funkcjonowania pluralistycznego systemu demokratycznego, gospodarki wolnorynkowej a zwłaszcza mechanizmów rozwoju i wspierania małej przedsiębiorczości, mechanizmy działania Unii Europejskiej, samorządności lokalnej, aktywności obywatelskiej i roli NGO w społecznościach lokalnych, działania pluralistycznych mediów i zasad wolności słowa, specyfiki regionalnej i elementów historii regionalnych, elementów kultury i historii polskiej, specyfiki życia studenckiego, ale także dotykają codzienność poprzez kontakt z tzw. zwykłymi rodzinami i ludźmi. Oprócz tego realizują zajęcia podnoszące ich kompetencje społeczne i liderskie, uczą się przygotowywać projekty i je realizować. Za całe to bogactwo wizyt odpowiadają polscy koordynatorzy, którzy przebywają z uczestnikami przez cały czas, często stając się ich mentorami i przyjaciółmi. Uczestnicy wizyt to studenci w wieku 18-21 lat a zatem osoby pełne energii, ideałów ale także żądne poznania świata i przygód. To powoduje, że każda wizyta jest inna i wymaga niezwykłej determinacji, cierpliwości i umiejętności ze strony realizatorów.
Realizacja wizyt byłaby niemożliwa bez zaangażowania polskich organizacji pozarządowych. W swojej 15-letniej historii funkcję realizatorów wizyt wypełniało kilkadziesiąt organizacji. Niektóre z nich współpracują z programem już ponad 10 lat. Motywuje je chęć wspierania młodych, burzenia stereotypowych wyobrażeń o sobie, potrzeba budowania relacji zaufania i współpracy z sąsiadami wynikająca z odpowiedzialności za wspólną przyszłość. Z perspektywy Programu STP ale także innych organizacji pracujących na Wschodzie, dostrzegamy znaczne osłabienie zainteresowania taką działalnością wśród polskich NGO. Bardzo szybko tracimy wypracowany potencjał ludzki i know how nieodzowne w działaniach w tych krajach. W ten sposób pozbywamy się najcenniejszego potencjału w relacjach bilateralnych – kompetentnych i zaangażowanych ludzi, zdolnych do współdziałania. A przecież właśnie działania obywatelskie, rozwijające kapitał społeczny mogą być naszym atutem wobec sąsiadów. Potrzebne jest systemowe przeciwdziałanie temu procesowi ze strony donorów.
Podczas konferencji eksperckiej, będącej częścią spotkania jubileuszowego, prelegenci podkreślali właśnie, że odpowiedzią na obecne procesy społeczne i polityczne w krajach, skąd pochodzą uczestnicy, ale także w Polsce, jest zdecydowane działanie na rzecz wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego i wartości demokratycznego państwa prawa. Ludzie chcą być mieszkańcami Europy, rozumianej nie geograficznie, ale jako wspólnota wartości. Jeśli nie otrzymają tego w swoich krajach, to wybiorą Europę za granicą. Zastanawiając się nad procesami transformacji systemowych w regionie uczestnicy konferencji stwierdzili, że nie ma innego celu zmian niż rozszerzenie przestrzeni formowanej przez wartości europejskie na kraje, skąd przyjechali uczestnicy. Jedynie tam, gdzie realizowane zmiany będą realizowały zestaw podstawowych wartości takich jak wolność, równość wobec prawa, poszanowanie własności, rezultatem będą kraje urządzone zgodnie z oczekiwaniami i marzeniami młodych ludzi.
Strategia małych kroków, polegająca na aktywizacji miejscowych liderów i przekazywaniu im podstawowej wiedzy a także ucząca ich jak działać lokalnie jest skuteczna. Do udziału w projekcie jubileuszowym STP zaproszona została grupa aktywnych i przyjaznych Polsce absolwentów wizyt studyjnych. Ich wieloletnie zaangażowanie jest miarą realnej efektywności działań realizowanych przez polskie NGO w zadaniu, jakim jest dyplomacja publiczna.
Źródło: Fundacja Liderzy Przemian (informacja prasowa) – tekst + zdjęcia
