W niedzielę, 1 stycznia 2017 roku, na czele sekretariatu generalnego ONZ stanął doświadczony portugalski polityk, były wieloletni Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. uchodźców, António Guterres. Przedstawiany często jako osoba twarda, bezkompromisowa, odpowiadająca dzisiejszym wyzwaniom ONZ – kim jest nowy sekretarz generalny Narodów Zjednoczonych?
Autor: Oktawia Ewa Braniewicz
António Manuel de Oliveira Guterres urodził się 30 kwietnia 1949 roku w Portugalii. Ukończył inżynierię elektryczną w Instituto Superior Técnico w ramach Uniwersytetu Technicznego w Lizbonie, po czym rozpoczął pracę nauczyciela akademickiego. Równolegle angażował się w działalność polityczną i społeczną, został działaczem Partii Socjalistycznej. W 1975 roku został współpracownikiem ministra Mário Soaresa. Jego kariera polityczna nabierała tempa, w latach 1986 – 1988 wchodził w skład sekretariatu krajowego socjalistów, następnie do 1991 roku kierował klubem poselskim. Dwukrotnie stal na czele rządu Republiki Portugalskiej w 1995 i 1999 roku. Od stycznia do czerwca 2000 roku sprawował także funkcję przewodniczącego Rady Europejskiej. W 2005 roku został mianowany Wysokim Komisarzem Narodów Zjednoczonych ds. uchodźców.
Być może to właśnie bogate doświadczenie w pełnieniu licznych funkcji na szczeblu państwowym i międzynarodowym sprawiły, że António Manuel de Oliveira Guterres zyskał jednogłośne poparcie Rady Bezpieczeństwa i z dniem 1 stycznia 2017 roku rozpoczął sprawowanie urzędu sekretarza generalnego ONZ. Co ważne przypomnienia, stali członkowie Rady Bezpieczeństwa posiadają prawo weta w stosunku do każdej z kandydatur. Jak wskazuje praktyka, do tej pory rekomendowano kandydatów bezpiecznych, czyli takich, co do których nie było wątpliwości, że uzyskają aprobatę Wielkiej Piątki – jednomyślność w przypadku wyboru nowego sekretarza generalnego może zapowiadać dobrą współpracę Guterresa z najważniejszymi aktorami sceny międzynarodowej.
To z pewnością istotne, bo choć sekretarz generalny jest „tylko” funkcjonariuszem, a nie „szefem” Narodów Zjednoczonych, to jednak jego działanie – w zgodzie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych – może przynieść wymierne skutki w sytuacjach dzisiejszych napięć międzynarodowych czy też nierozwiązanego jak dotąd problemu uchodźczego.
Sekretarz na trudne czasy?
Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że przez wiele lat António Manuel de Oliveira Guterres pełnił funkcję Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. uchodźców. Dynamiczna sytuacja geopolityczna na świecie, tzw. kryzys migracyjny, a także wewnętrzne problemy trapiące organizacje międzynarodowe sprawiają, że możemy pokusić się o stwierdzenie, iż jest to sekretarz na trudne czasy. Pozytywna rekomendacja Rady Bezpieczeństwa nie wynikała z faktu, że jest on postacią bezproblemową, bezbarwną, czy ugodową. Wręcz przeciwnie, wybór António Manuel de Oliveira Guterresa świadczy o tym, że ONZ-owsy decydenci wybrali osobę bezkompromisową, odważną, niebojącą się mocnych słów i przekształcania ich w czyny.
Już pierwsze oficjalne wystąpienie nowego Sekretarza Generalnego, w trakcie którego stwierdził, że „sukcesy są ważne, ale trzeba także zauważyć mankamenty i porażki. Należy zreformować ONZ-owski system rozwojowy i ograniczyć biurokrację, która hamuje rozwój.„ ukazuje, że António Manuel de Oliveira Guterres nie zamierza być tylko twarzą sprawującą Urząd. Wysłał bardzo jasny komunikat, zarówno do rządów państw członkowskich ONZ, jak i do sprawujących konkretne funkcje w strukturach Organizacji, który należy odbierać jednoznacznie: obserwuję, analizuję, zmieniam.
Godny uwagi jest także swoisty apel, który António Manuel de Oliveira Guterres wygłosił już dwa dni po objęciu urzędu: „uczyńmy 2017 rokiem, w którym wszyscy – obywatele, rządy, przywódcy – będą dążyć do przezwyciężenia różnic między nami”. Ukazuje on kierunek, w którym mogą zmierzać działania nowego sekretarza. Jedność i solidarność ponad podziałami, wspólne cele ponad interesami narodowymi, czy też podkreślenie roli współpracy i współdziałania państw. Jakie metody obierze António Manuel de Oliveira Guterres, aby realizować swoją misję? Na chwilę obecną, kilka dni po oficjalnym objęciu Urzędu, trudno o jednoznaczną prognozę. Z pewnością, słowa nowego sekretarza: „Pozwólcie nam na takie rozwiązania, w których pokój będzie priorytetem” mogą wskazywać, że będzie to dynamiczna i pełna konsekwencji w działaniu kadencja.
Oktawia Ewa Braniewicz – doktorantka w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w prawie międzynarodowym i prawie dotyczącym cudzoziemców.
